HartKliniek | Vrouwenhart (2024)

Hartziekten komen veel voor bij vrouwen

Er overlijden jaarlijks meer vrouwen aan hart- en vaatziekten dan aan borstkanker. Hart- en vaatziekten zijn bij vrouwen wereldwijd doodsoorzaak nummer 1. Er overlijden zelfs meer vrouwen aan dan mannen.

Bij vrouwen worden risicofactoren voor hart- en vaatziekten zoals een hoge bloeddruk nogal eens ten onrechte toegeschreven aan stress of de overgang. Heeft een vrouw bijvoorbeeld een hoge bloeddruk gehad tijdens de zwangerschap, dan kan dat al een voorbode zijn voor het op latere leeftijd krijgen van hart- en vaatziekten: er is dan een 2 tot 5 maal groter risico.

Hart- en vaatziekten treden bij vrouwen gemiddeld 10 - 15 jaar later op dan bij mannen. Dit komt omdat vrouwen tot aan de overgang (laatste menstruatie) worden beschermd door vrouwelijke hormonen (oestrogeen). Na de overgang produceren vrouwen minder oestrogeen en wordt het risico op hart- en vaatziekten groter. Dit is ook het geval bij vrouwen die vroeg in de overgang komen (jonger dan 35 - 40 jaar). Er zijn ook vrouwen met een natuurlijk verminderde oestrogeenspiegel. Er is dan sprake van een verlaagde bescherming en dus ook een verhoogde kans.

Tenslotte zijn er ook vrouwen die op veel jongere leeftijd een hartaandoening ontwikkelen, onafhankelijk van het oestrogeen. De afgelopen decennia zijn ook vrouwen ongezonder gaan leven en is op middelbare leeftijd het risico op hart- en vaatziekten groter geworden. En vrouwen moeten vaak ook nog eens alles tegelijk kunnen doen en ook nog perfect. Dit veroorzaakt verhoogde stress, die leidt tot hoge bloeddruk en dat is weer een risicofactor voor hart- en vaataandoeningen. Ook roken, ongezond eten en bewegingsarmoede spelen een rol.

Is het vrouwenhart nu zo anders?

In grote lijnen niet. We hebben allemaal twee hartboezems, twee hartkamers en vier hartkleppen. Wel is het zo dat de kransslagaders van vrouwen over het algemeen wat fijner en kleiner zijn gebouwd. Ook is de binnenbekleding van de kransslagaders gevoeliger voor hormonen en stress. Bovendien is er een verschil in risicofactoren tussen mannen en vrouwen en weten wij sinds kort dat ook aderverkalking zich verschillend ontwikkelt bij mannen en vrouwen.

Hartproblemen kunnen ook ontstaan als de allerkleinste bloedvaten in het hart, de zogenaamde microvaten, niet goed werken. Zij voorzien uiteindelijk het overgrote deel (90%) van het hartweefsel van zuurstof. Dat hartklachten niet altijd afkomstig zijn van problemen in de grote kransslagaders van het hart is daarom eigenlijk heel logisch.

Bij vrouwen zijn eerder de kleine bloedvaatjes van de hartspier aangedaan, daar waar bij mannen het vaker gaat om de grote kransslagaderen. Microvasculaire Coronaire Dysfunctie (MCD) heet de stoornis in de functie van de kleine vaatjes van de vrouwelijk hartspier. Hierdoor kunt u klachten hebben van pijn op de borst en/of luchttekort. De pijn op de borst noemen we microvasculaire angina pectoris. Oorzaak van de klachten zijn veranderingen in de vaatwand van deze kleine kransslagaderen. Hierdoor kunnen deze vaatjes minder goed verwijden wanneer dat nodig is, waardoor er stoornissen in de doorbloeding van de hartspier ontstaan. Ook kan onwillekeurig samentrekken van de kleine vaatjes (‘hartkramp’ of ‘spasme’) aanleiding geven tot klachten.

Vrouwspecifieke risicofactoren

Klassieke cardiovasculaire risicofactoren zoals leeftijd, hypertensie, diabetes, roken en vooral dyslipidemie en obesitas, spelen een belangrijke rol. In het risico dat vrouwen lopen op het krijgen van hart- en vaatziekten spelen ook typische vrouwspecifieke risicofactoren een rol zoals (premenopausale) migraine, migraine in de jeugd, reumatische ziekten of inflammatoire darmziekten, pre-eclampsie, HELLP-syndroom, zwangerschapsvergiftiging, zwangerschapshypertensie en -diabetes, herhaalde spontane abortus, vroege overgang en menopausale status.

Veel voorkomende klachten bij vrouwen

Er is bij vrouwen een verschil in uiting van klachten ten opzichte van mannen. Terwijl mannen naar de huisarts gaan omdat ze een krampende of drukkende pijn op de borst hebben, komen vrouwen met klachten als vermoeidheid, misselijkheid, kortademigheid en bijvoorbeeld rugpijn. Hartklachten bij vrouwen beginnen vaak met een grillig patroon van pijn tussen de schouderbladen, een gevoel 'alsof de beha te strak zit'. Deze klachten lijken niet op de klassieke pijn, die wordt omschreven alsof er een olifant op de borst zit en uitstraalt naar de kaak. Het gevolg is dat deze klachten bij vrouwen niet altijd herkend worden als mogelijke hartproblemen en dat men denkt dat deze klachten te maken hebben met hormonen, drukte thuis, stress of gewoon ‘tussen de oren’ zit.

Veel voorkomende klachten zijn:

• Pijn op de borst met of zonder uitstraling naar de armen of kaak.
• Klachten zo maar optredend in rust en/of bij emotie en inspanning.
• Kortademigheid, meestal bij inspanning.
• Vermoeidheid en energieverlies.
• Slaapproblemen en concentratieproblemen.

Laat er een vrouwenhart-cardioloog naar kijken

Bij HartKliniek is er veel expertise op het gebied van vrouwencardiologie. Het tijdig herkennen, onderzoeken en behandelen van vrouwen vraagt om specialistische kennis en extra aandacht.

Hartklachten worden bij vrouwen onderschat: aan de ene kant hebben vrouwen zelf de neiging om een verklaring voor hun klachten te geven, anderzijds leeft bij sommige artsen nog de gedachte dat het bij vrouwen allemaal wel meevalt. Dit kan misleidend zijn en tot gevolg hebben dat vrouwen onvoldoende worden behandeld.

HartKliniek heeft een speciaal spreekuur ingericht voor vrouwen die klachten ervaren die mogelijk van het hart afkomstig kunnen zijn én voor vrouwen met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Het speciale spreekuur voor vrouwen richt zich vooral op vrouwen in de leeftijd tussen de 35 en de 70 jaar. Met een verwijzing van uw huisarts kunt u snel terecht.

Heeft u geen huisartsverwijzing? Voor eigen rekening kunt u zich bij HartKliniek ook zonder verwijzing preventief laten controleren, dit kan middels de HealthCheck Vrouw.

Onderzoeken die bij vrouwen worden gedaan

• Gerichte vrouwspecifieke anamnese en lichamelijk onderzoek.
• ECG (hartfilmpje).
• Echo van het hart.
• 100% fietstest (inspanningsonderzoek). Deze gewone inspanningstest is vaak niet doeltreffend.
• Indien nodig: een Dobutamine Frequentie Echo onderzoek van het hart. Dit onderzoek naar zuurstoftekort in de hartspier wordt verricht in een van de dagbehandelcentra van HartKliniek.

De behandeling is vaak anders

Dat komt omdat hartziekten bij vrouwen over het algemeen anders verlopen dan bij mannen. De behandeling bij vrouwen bestaat meestal uit medicijnen (vaatverwijders en cholesterol verlagende middelen) en leefstijl adviezen. De keuze van medicatie hangt sterk af van de ernst van uw klachten en de aanwezige risicofactoren.

Als eerste moeten de risicofactoren goed worden behandeld. Welke medicijnen u krijgt, hangt af van de aard en intensiteit van uw klachten en uw eerdere ervaringen met bijvoorbeeld bijwerkingen van medicatie. Dit kan per individuele patiënt heel verschillend zijn. Bij alle medicatie die u krijgt, hoort u wat de (bij-)werkingen kunnen zijn. Het is ook mogelijk dat u wordt doorverwezen voor deelname aan hartrevalidatie. Er kan bij vrouwen ook sprake zijn van een hartaandoening die hetzelfde is als bij mannen. In dat geval kan ook dezelfde behandeling worden geboden, bijvoorbeeld een dotter-behandeling bij vernauwingen in de grote kransslagaderen.

(M)INOCA, vaatspasmen en SCAD

Twee-derde van de vrouwen met hartklachten blijkt bij hartkatheterisatie geen belangrijke vernauwingen in de kransslagaderen te hebben als verklaring voor de klachten. Patiënten met klachten en/of tekenen van zuurstoftekort van het hart zonder verstopte kransslagaderen, vallen onder de categorie 'INOCA' (Ischemia and No Obstructive Coronary Artery Disease). Bij de meerderheid (60-90%) van deze INOCA-patiënten lijkt het te gaan om 'kransslagader dysfunctie'. Hieronder wordt verstaan: spasmen (samen knijpen) van de grote of kleine kransslagvaten, een verhoogde weerstand in de kleinste kransslagvaten of een verminderde mogelijkheid van de vaten om wijder te worden. Deze aandoening komt belangrijk vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met name bij vrouwen tussen de 40 en 65 jaar. Omdat de standaard diagnostiek bij pijn op de borst gericht is op het aantonen van vernauwingen in de kransslagvaten, wordt kransslagader dysfunctie als oorzaak van de klachten vaak over het hoofd gezien. Bij een MINOCA gaat het om een hartinfarct waarbij er geen verklarende afwijkingen worden gezien bij hartkatheterisatie ('schone bloedvaten'). Lees meer in onze nieuwsbrief over MINOCA.

Bij kranslagader dysfunctie is roken niet alleen een risicofactor maar het kan ook aanvallen van vaatspasmen uitlokken. Vaatspasmen kunnen ook worden uitgelokt door hyperventilatie, mentale stress, cocaïne gebruik en bètablokkers (met name de niet-selectieve zoals propranolol). Vasospastische pijn op de borst is waarschijnlijk gerelateerd aan andere vasospastische aandoeningen zoals migraine en het fenomeen van Raynaud of de behandeling daarvan.

Het is bekend dat in zeldzame gevallen relatief jonge vrouwen, die vooraf nergens last van hebben, plotsklaps een hartinfarct kunnen krijgen. Het kan dan gaan om een 'SCAD' (Spontaneous Coronary Artery Dissection). Ongeveer driekwart van alle patiënten met SCAD is vrouw. Bij een SCAD treedt er een plotselinge scheur op in een van de bloedvaten van het hart zelf. Hierdoor kan een bloedvat afgesloten raken. Dan kan er een hartinfarct (aanval) ontstaan. Dit type hartinfarcten komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vooral in de leeftijdsfase 45 - 60 jaar. Opvallend is dat er bij deze patiënten meestal geen of nauwelijks aderverkalking zichtbaar is in de kransvaten bij hartkatheterisatie. Mogelijke oorzaken van SCAD zijn vaatspasmen en hormonen (bijna een derde van de vrouwen met SCAD heeft kortgeleden een zwangerschap doorgemaakt), maar ook bijvoorbeeld hoge bloeddruk, bepaalde bindweefselziekten, FMD (fibromusculaire dysplasie) verstoorde aanleg van bind- en spierweefsel in de kransslagaders van het hart en bijvoorbeeld vaatontsteking (vasculitis). Intensief sporten vormt mogelijk een verhoogd risico.